Nowy Ląd

60 lat Kopalni Gipsu i Anhydrytu „Nowy Ląd” w Niwnicach

Początki wydobycia gipsu w dzisiejszych Niwnicach sięgają przełomu XVII i XVIII wieku. Obecnie miejscowe tradycje górnicze kontynuuje Kopalnia Gipsu i Anhydrytu „Nowy Ląd”, która w bieżącym roku obchodziła piękny jubileusz 60 – lecia swojej działalności. Przyjrzyjmy się krótkiemu rysowi historycznemu tego wiodącego zakładu naszej gminy.

W dniu 8 stycznia 1955 r. na podstawie zarządzenia ministra przemysłu chemicznego doszło do połączenia dwóch niezależnych dotąd podmiotów: Państwowej Gipsowni i Kopalni Anhydrytu „Anhydrytołom”. W efekcie powstała Kopalnia Anhydrytu „Nowy Ląd” w Niwnicach, która podlegała wówczas Centralnemu Zarządowi Kopalnictwa Surowców Chemicznych w Warszawie.

Ważnym impulsem, który przyczynił się do rozwoju kopalni, było utworzenie w 1958 r. obszaru górniczego „Nowy Ląd” , liczącego ponad 136 hektarów.  Zaowocowało to nowymi inwestycjami. Po pierwsze na przełomie 1958 i 1959 r. zapadła decyzja o budowie kopalni podziemnej ( wcześniej bazowano na kopalniach odkrywkowych), co ostatecznie sfinalizowano w 1961 r. . Po drugie – w 1960 r. rozpoczęto budowę nowej gipsowni. Inwestycje te znacznie poprawiły wydajność i opłacalność kopalni, zaczęto też wydobywać dużo lepszej jakości surowiec.

W 1968 r. zapadła decyzja o dalszej rozbudowie kopalni. W jej rozwój zainwestowano 13 mln złotych. W ciągu czterech lat, między innymi wybudowano nowy poziom wydobywczy kopalni podziemnej, suszarnię mączki anhydrytowej, budynki technologiczne i socjalne, oczyszczalnie ścieków, zmodernizowano zasilanie zakładu w energię elektryczną. Druga połowa lat 60. i lata 70. biegłego wieku przyniosły wiele innowacji technicznych, co przyniosło zwiększenie wydobycia oraz obniżenie kosztów funkcjonowania kopalni. W tym okresie na przykład wprowadzono transport urobku upadową skipową , a do podziemnych korytarzy – transport kołowy.  W 1975 r. utworzono nowy obszar górniczy „Nowy Ląd I” . Zawierał on tereny, których złoża były dobrze udokumentowane oraz perspektywiczne.  W jego skład  weszły, między innymi obecnie eksploatowane okolice Radłówki.

Lata 80. to czasy głębokiego kryzysu w Polsce. Dotknął on również kopalnię „Nowy Ląd”. Zmniejszenie produkcji kwasu siarkowego w kraju o 50%  automatycznie spowodowało spadek wydobycia niwnickiego anhydrytu. Częściowo sytuację uratowało znalezienie nowych odbiorców tego surowca, którymi stały się cementownie. W 1989 r. zakończono wydobycie anhydrytu na potrzeby Zakładów Chemicznych „Wizów”. W tym okresie spadła też sprzedaż gipsu. Kopalnia poszukiwała różnych rozwiązań wyjścia z impasu, na przykład zaczęto produkować dolomit na potrzeby rolnictwa. Najlepszym rozwiązaniem okazało się jednak przestawienie produkcji na potrzeby budownictwa, a przyczyniło się do tego opracowanie technologii wytwarzania gipsu szpachlowego na bazie gipsu ceramicznego.

Ostatnia dekada XX wieku to niezwykle istotny okres w dziejach kopalni. Rozpoczął się proces jej prywatyzacji.  Przechodziła ona szereg przekształceń własnościowych i organizacyjnych. W 1996 r. Skarb Państwa sprzedał 75% udziałów kopalni powiązanej z KGHM „Polska Miedź” SA Dolnośląskiej Spółce Inwestycyjnej SA. W styczniu 1997 r. przejęła ona pracowników Zakładów Górniczych „Konrad” w Iwinach i część majątku wyodrębnionych z tych zakładów Kopalni Anhydrytu „Lubichów” w Lubkowie. W wyniku fuzji powstała Kopalnia Gipsu i Anhydrytu „Nowy Ląd” Sp. Z o.o. w Niwnicach. W dniu 16 stycznia 1998 r. Dolnośląskiej Spółce Inwestycyjnej SA odsprzedała ona swoje udziały Wytwórni Klejów i Zapraw Budowlanych „Atlas” z siedzibą w Łodzi. Nowy właściciel w należyty sposób wykorzystał potencjał kopalni. Przeprowadzono dalsze  inwestycje – jeszcze w 1998 r. zaczęły działać nowoczesna mieszalnia spoiw gipsowych i anhydrytowych oraz nowa podstacja elektroenergetyczna. Wkrótce potem Kopalnia Gipsu i Anhydrytu „Nowy Ląd” zaczyna przynosić pierwsze zyski. W kolejnych latach trwa unowocześnianie i rozwój zakładu. Pod koniec 2000 r. została oddana do użytku nowa przemiałownia. W latach 2001 – 2005 trwała budowa nowej kopalni na polu wydobywczym „Radłówka”. W 2006 r. zaczęto budować nową gipsownię, która rozpoczęła prace pod koniec 2007 r. W 2009 r. Skarb Państwa odsprzedał firmie „Atlas” pozostałe swoje udziały, co ostatecznie zakończyło proces prywatyzacji. W tym też roku zakończyły się wydobycie w kopalni odkrywkowej G – 3, a jej teren został zrekultywowany.

Dziś Kopalnia Gipsu i Anhydrytu „Nowy Ląd” jest znanym w kraju, nowoczesnym, prężnie się rozwijającym zakładem, prawdziwą wizytówką gminy Lwówek Śląski.

Oprac. Maciej Szczerepa

Literatura:

1. Primke R., Szczerepa M., Szczerepa W., Dzieje Kopalni Gipsu i Anhydrytu „Nowy Ląd” w Niwnicach, Jelenia Góra 2012.
2. Szczerepa W., 60 lat Nowego Lądu, Jelenia Góra 2015.