z Gryfowa na Czarny Ląd

W drugiej połowie XIX wieku wzrosło zainteresowanie Niemców Afryką Równikową i Wschodnią. Właśnie do tej części Czarnego Lądu wyruszali liczni niemieccy podróżnicy i uczeni. Wśród nich znalazł się, pochodzący z Gryfowa Śląskiego, Karl Theodor Herman Steudner, którego ojcem był  Carl Theodor Hermann Steudner (*11.09.1806 Gryfów Śl., + 09.05.1832 Gryfów Śl.), a matką Juliane Louise Mathilde
z domu von Monsterberg (*27.09.1809 Görlitz, +23.09.1876).

Przyszedł on na świat 1 września 1832 roku, w zamożnej mieszczańskiej rodzinie. Jego ojciec był powszechnie znanym i szanowanym kupcem bławatnym. Od wczesnych lat dziecięcych Karl Steudner wykazywał wyjątkowe zamiłowanie do obserwacji otaczającej go przyrody. Już w miejscowej szkole elementarnej interesował się głównie naukami przyrodniczymi, których znajomość pogłębiał w zgorzeleckim gimnazjum. Następnie studiował medycynę oraz biologię na uniwersytetach w Berlinie i Wurzburgu. W trakcie studiów zdecydował się na specjalizację botaniczną, a ponieważ wykazywał w tej dziedzinie spore zdolności, zaproponowano mu pracę naukową.

Gdy w 1860 roku znany eksplorator Afryki, zoolog Theodor von Heuglin zaczął przygotowywać kolejną wyprawę zorganizowaną w celu poszukiwania zaginionego bez wieści w środkowym Sudanie Edwarda Vogla – zaprosił Karla Steudnera do udziału. Ekspedycja wyruszyła w następnym roku, w jej skład weszli także: Theodor Kinzelbach, Martin Ludwig Hansal, Herman Schubert i Szwajcar, Werner Munzinger. Wyprawa, po przebyciu Morza Śródziemnego, wyruszyła z Massai do Chartumu, skąd zamierzano dotrzeć do Dar Furu oraz Wadaju. Jednak doszło do sporów i grupa podzieliła się, Theodor von Heuglin zmienił plany i wraz z Steudnerem i Schubertem postanowił skierować się do Etiopii, aby przez Keffę dojść do źródeł Białego Nilu. Ten ambitny zamysł nie powiódł się. Po wielu dniach wędrówki zdrożeni podróżni dotarli, na początku 1862 roku, jedynie do Chartumu, gdzie utknęli z powodu braku środków niezbędnych do kontynuowania podróży.

Pozbawionych zajęcia uczonych „uratowała” tak zwana „damska ekspedycja”, która również w tym okresie przebywała w Chartumie. Zorganizowała ją w efekcie romantycznego uniesienia młoda, ekscentryczna Holenderka, Aleksandrina Petronela Franciszka Tinne, która odziedziczony po ojcu ogromny majątek wydawała na specyficzne hobby – afrykańskie wyprawy badawcze. Heuglin i Steudner bardzo chętnie przyłączyli się do tej, złożonej z kilku kobiet, egzotycznej grupy. Aleksandrina Tinne zamierzała zbadać południowo-zachodni kraniec dorzecza Nilu oraz tereny zamieszane wówczas przez mało znane plemię Niam-Niam. Gigantyczna wyprawa wyruszyła w styczniu 1863 roku. Najpierw wypłynęli z  Chartumu  Heuglin i Steudner. W lutym podążyła za nimi główna  część ekspedycji, składająca się z blisko dwustu osób!. Cała ekipa zebrała się w miejscowości Maszra ar – Rak, skąd wysłano ekwipunek i zapasy do do centralnej bazy usytuowanej na pograniczu wyżyny Ferit. Niestety szczęście opuściło podróżników. Nagle większość uczestników ekspedycji zaczęła chorować na szczególnie ciężką odmianę malarii. Jej ofiarą padł 10 kwietnia 1863 roku osłabiony Karl Steudner, a w kilka dni później matka Aleksandriny Tinne. Chorowała także sama Aleksandrina oraz Theodor Heuglin, który przez wiele dni znajdował się na pograniczu życia i śmierci. W tej sytuacji oczywiście nie udało się zrealizować zakładanych planów badawczych. Zdziesiątkowana wyprawa wyruszyła w styczniu 1864 roku do Chartumu, dokąd przybyła po dwóch miesiącach.

Należy jednak podkreślić, że ekspedycja A. Tinne, pomimo niepowodzeń, przyczyniła się do likwidacji kolejnej „białej plamy” na mapie Afryki, a materiały przyrodniczo-historyczne i kartograficzne jakie zgromadziła zostały bardzo wysoko ocenione. Była wśród nich cząstka pracy tragicznie zmarłego gryfowianina Karla Steudnera. Tragicznie zmarłego badacza upamiętniono nadając nazwy kilku roślinom i zwierzętom.

Oprac. Robert Primke, Maciej Szczerepa

Pierwotna wersja tekstu została zamieszczona w książce : Robert Primke, Maciej Szczerepa. „W kręgu skarbów i tajemnic Dolnego Śląska”, Agencja Wydawnicza CB, Warszawa 2006

Źródła ilustracji:: http://adastra.gmxhome.de/Steudner-Denkmal/Steudner/Steudner01.htm
Foto wyróżniające: Robert Zawadzki