Legendarny skarb z Rakowic
Legendarny skarb z Rakowic
Jeszcze do ostatniej wojny w Muzeum Regionalnym w Lwówku Śląskim (Heimatmuseum – Löwenberg) przechowywany był tzw.,, skarb z Rakowic ” znaleziony w Rakowicach Wielkich w 1906 r. – składał się z dwóch masywnych pierścieni ramiennych oraz z czterech pięknie i bogato dekorowanych bransolet z brązu (stop miedzi z cyną). Niestety wraz z większością zbiorów i te zabytki przedhistoryczne ziemi lwóweckiej zaginęły po II wojnie światowej.
Dla większości ludzi skarb to skrzynia, kuferek, (ewentualnie beczka, a w najgorszym razie garnek) pełen złotych oraz srebrnych monet i klejnotów. Wyjaśnijmy – skarbem archeolodzy i badacze przeszłości określają gromadne znalezisko przedmiotów zabytkowych o historycznej wartości, które niekoniecznie podlegają skali wartości pieniężnej. I tak skarbem neolitycznym są znaleziska dwóch lub więcej wyrobów – narzędzi kamiennych.
il.1. Wnętrze Muzeum Regionalnego w Lwówku Śląskim przed 1945 rokiem, obecnie Kościół PW św. Franciszka z Asyżu. Ze zbiorów Roberta Zawadzkiego
Do chwili obecnej ,,skarb z Rakowic nie został przedstawiony w żadnej publikacji, nie doczekał się żadnego opracowania. Idąc tropem tych znikomych informacji, udałem się do Archiwum Państwowego we Wrocławiu (Wydział Samorządowy Prowincji Śląskiej), APW: WSPŚ, sygn. 727, s. 228 – 229, s. 235; gdzie wśród uporządkowanych archiwaliów archeologicznych odnalazłem materiały źródłowe i topograficzne dotyczące opisu okoliczności, miejsca, oraz wyników badań znaleziska w Rakowicach[1].
A oto dokładna treść poniemieckiej dokumentalnej relacji (z zachowaniem pierwotnego stylu i interpretacji). Za tłumaczenie niemieckiej dokumentacji dziękuję pani Irminie Wojnickiej – nauczycielce j. niemieckiego w ZSE-T w Rakowicach.
,,Odkrycie skarbu z Rakowic Wielkich (Gross Rackwitz), – Kiedy tylko spojrzymy w kierunku północno – zachodnim od strony Lwówka, dochodząc do rozwidlenia ulic prowadzących w stronę Bolesławca, natkniemy się na pierwsze, a 400 metrów później drugie rolnicze obejście wsi Rakowice Wielkie. Za pierwszymi obejściami rozciąga się polna droga, która krzyżując się z inną drogą dociera do pól należących kiedyś do majątku ziemskiego. Na tychże akrach majątku należącego niegdyś do właściciela ziemskiego Bottge odkryto w lipcu 1899 roku pierścienie i bransolety z brązu.
Na moje życzenie do Lwówka udał się profesor Wesemann, który w międzyczasie umarł, jednak wcześniej podzielił się ze mną wynikami swoich odkryć. Należą do nich m.in. dwa pierścienie, sprzączka/klamra oraz mały fragment drugiej klamry.
Podczas dalszych poszukiwań ujrzały również światło dzienne następne dwa fragmenty owych klamr, jak i wiele płaskich urn, które się tam znajdowały, jak również wiele grobowców. Skarby te znajdowały się na dość sporej głębokości, choć już przy wielu okazjach były odkopywane i poprzez to zostały nieznacznie uszkodzone. Jak się później okazało było to miejsce pochówku, które na szczęście położone było 40 metrów nad poziomem rzeki Bóbr. Ziemie te, gdzie odkryto ozdobne urny były gliniaste, czy jednak skarby przy nich znalezione pochodziły z grobowców jest wątpliwe. Prawdopodobnie pochodzą one ze starej osady, która wznosiła się na owej wysokości. Ozdoby z brązu pochodzą z pewnością nie z jednego grobowca, tylko zostały ukryte przez ówczesnego właściciela z zamiarem ich ponownego wydobycia, co wynika z ich stanu oraz ilości. Dwa masywne pierścienie są okrągłe o średnicy 6, 5 cm, przeznaczone do noszenia na nadgarstku lub przedramieniu. W poprzek mają formę litery ,,D”, szerokość 2,4 cm oraz grubość 1,1 cm, waga waha się między 369 do 379 gram. Końcówki pierścieni nie są złączone. Ozdoby składają się z grupy pionowych i skośnych równoległych do siebie linii, którym towarzyszą krótkie, ukośne ryte paski. Owe ozdoby należały kiedyś do większego skarbu, który był noszony na rękawach stroju. Całość miała wymiary 9,5:11 cm, została jednak uszkodzona przez wygięcie. Możliwe jednak było, iż końcówki pierścieni były połączone na długości 10 cm.
W przeciwieństwie do wcześniej opisywanych grubych pierścieni te są całkowicie płaskie przy szerokości 3, 8 cm tylko 03 cm grube. Jednakowoż są one lekko wypukłe na zewnątrz, tak, iż przy noszeniu sprawiają wrażenie grubszych niż są w rzeczywistości. Ozdoby pierścieni są odlane i rozciągające się na zewnętrzną stronę, zmieniające się w pionowe, skierowane na lewą i prawą stronę ukośne paski budują pola o kształcie trapezu[2].
Z trzech odnalezionych fragmentów pasują tylko dwa do całości i jednego z pierścieni tego samego typu, co inne. Z trzech odzyskano niestety tylko połowę. Tego, że uszkodzenia są bardzo stare dowodzi patyna. Jest dość widoczne, iż próbowano rozdzielić dwie części, co spowodowało ich złamanie. Dlaczego tak uczyniono? Podejrzewa się, że pierścienie straciły swoją wartość, jako skarby (ozdoby), a zyskały, jako cenny metal. Były potrzebne i można je było przetopić. Handlarz, który je pozyskał próbował odszukać resztę starych metali, a następnie ukryć je w bezpiecznym miejscu. Inaczej nie da się wytłumaczyć stanu pierścieni.
Takie rodzaje odkryć i skarbów można znaleźć w dużych ilościach na terenie Śląska. Jeżeli chodzi o dokładne ustalenie czasu, na który przypada rok ich pochodzenia to wyznacza się czas na III i IV periodem czasu brązu.”
il.2. Skarb z Rakowic odnaleziony w Rakowicach Wielkich (Gross Rackwitz) w 1906[3] (wszystkie zabytki zaginęły po 1945 roku)
Według Pana dr Krzysztofa Demidziuka[4] , skarb z Rakowic ” można datować na IV okres epoki brązu, czyli czasy, gdy w naszym regionie żyła ludność kultury łużyckiej
- (1,4 tys.– IV w. p.n.e.).
Warto wyjaśnić – kultura łużycka określana jest w polskiej literaturze archeologicznej, jako kultura obejmująca w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza ziemie polskie leżące w dorzeczu Odry, Wisły, w kierunku wschodnim wykraczające poza granice Polski na zachodnią część Wołynia, ponadto północno – wschodnią i północną część Czech, Saksonię z Łużycami, wschodnią część Turyngii i znaczną część Brandenburgii.
Odkryte na Łużycach i Dolnym Śląsku popielnicowe nekropolie [ il.2] dały nazwę owej kulturze.
il.3. ceramika – urny – popielnice z nekropolii kultury łużyckiej odkrytej w Rakowicach Wielkich koło Lwówka Śląskiego na początku XX w.[5] (wszystkie zabytki zaginęły po 1945 roku)
Dziś wiadomo, że jej ludność prowadziła osiadły tryb życia. Głównie zajmowała się uprawą ziemi, hodowlą zwierząt, w mniejszym stopniu łowiectwem i rybołówstwem. Przez cały okres kultury łużyckiej panował ustrój rodowy, co oznacza, że najmniejszą komórką społeczną była rodzina złożona z kilku osób zamieszkujących jeden budynek. Przyczyny zaniku kultury łużyckiej, (co ciekawe) nie są wyjaśnione przez badaczy do dnia dzisiejszego. Kres Łużyczan zbiega się w czasie ze zmianą klimatu. Schyłek kultury łużyckiej przypada również na okres, gdy Śląsk dotknęły niszczące najazdy bitnych i wojowniczych Scytów, koczujących na stepach nadczarnomorskich w V w. p. n. e[6].
il.4. Narzędzie Kultury Łużyckiej, przypadkowo zrobione zdjęcie w czasie Lwóweckiego Lata Agatowego w 2012r. Fot. Robert Zawadzki
Tomasz Szota (archiwalne zdjęcia ze zbiorów autora).
Wszystkie zdjęcia, teksty, będące na stronie, są chronione prawami autorskimi. Bez zgody właściciela praw autorskich- autora treści tej pracy, żadna część tej publikacji „Legendarny skarb z Rakowic” nie może być powielana, reprodukowana, ani przechowywana w systemach wyszukiwania lub umieszczana na innej stronie internetowej.
Autor jest nauczycielem w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Lwówku Śląskim. Tekst stanowi fragment programu edukacji patriotyczno-regionalnej o przeszłości Powiatu Lwóweckiego realizowanego w ramach autorskiego projektu pt: ,Ziemia Lwówecka – naszą małą ojczyzną” realizowanego w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Lwówku Śląskim.
[1] APW: WSPŚ, sygn. 727, s. 228 – 229, s. 235
[2] APW: WSPŚ, sygn. 727, ed. cit., s.229
[3] źródło ilustracji: APW: WSPŚ, sygn. 727, s. 3, s. 259.
[4] K. Demidziuk , Powiat Lwówek Śląski (Kreis Löwenberg) w świetle archiwaliów archeologicznych do 1945 r., ed. cit., s. 211.
[5] Źródło ilustracji: MAW: AN, sygn. MA/A294; sygn. MA/A 295
[6] J.Kostrzewski, Pradzieje Śląska, Ossolineum, Wrocław 1970, s. 173.